Mga Regulasyon at Patakaran
Bilang isang mangangalakal, kailangan mong magkaroon ng mas maraming kaalaman tungkol sa mga batas, regulasyon, at patakaran kaysa pangkaraniwang tao. Kailangan ng lahat ng negosyo na sumunod sa mga regulasyon at patakaran ng estado, na nangangahulugang pag-akses at pag-alam ng lahat ng batas na angkop sa iyong negosyo.
Sa Pilipinas, alam ng mga ahensiya ng sentral at lokal na pamahalaan ang kahalagahan ng teknolohiya at inobasyon para sa pagpapaunlad ng negosyo. Sa mga kalilipas na taon, ang pamahalaan ay bumuo ng mga patakaran at regulasyon na sumusuporta sa mga negosyong tulad ng sa iyo upang maging mas nakikipagkompitensiya at maipagpapatuloy.
Ilan sa mga batas at regulasyon na kailangan mong maintindihan:
- Pagpaparehistro o pagsasakorporasyon ng iyong negosyo
- Pagpangalan at mga tatak-pangkalakal
- Mga permiso at lisensiya
- Mga pamamaraan at tuntunin sa pagluluwas at pag-aangkat
- Palitan ng pera
- Mga patnubay sa pamamahala ng mga tauhan
- Social media
- Mga tuntunin sa kalusugan at kaligtasan at kalinisan ng lugar ng trabaho
- Mga batas sa pagsasanay at pagkuha ng empleyado
- Mga tuntunin ng Food and Drug Administration
- Mga buwis at pagsingil ng buwis sa pagbebenta
- Mga regulasyon para sa mga empleyado
- Kalusugan at kaligtasan sa lugar ng trabaho
- Mga patakaran sa mga ispesipikong industriya o sektor
- Mga lokal o panlungsod na gawain
- Ibang mga paksa, depende sa iyong kalagayan
Sa Pilipinas ang misyon ng Philippine Trade Training Centre ay “isulong ang malakas na posisyon ng sektor ng pagluluwas ng Pilipinas sa pamilihan ng mundo sa pamamagitan ng pagkakaloob ng mahahalagang paraan ng paglutas sa problema sa pamamagitan ng nakapaloob na mga serbisyong ipinagpapatuloy na edukasyon.”
Ang iyong lokal na kapisanan ng negosyo ay magkakaroon ng ispesipikong impormasyon tungkol sa mga batas, regulasyon, at patakaran para sa iyong lokal na sektor ng negosyo. Mag-ukol ng oras upang maingat na manaliksik at magplano ng anumang bagong negosyo na sumusunod sa lahat ng batas at regulasyon na maaaring pairalin sa iyong negosyo. Ang mga desisyong gagawin mo nang maaga ay maaaring maghanda sa iyo para sa tagumpay, pero ang mga pagkakamali o nakaligtaaan ay maaaring lumikha ng mga seryosong problema sa dakong huli.
Ang mga batas, regulasyon, at patakaran ay nagbabago. Kailangang alam mo ang mga pagbabagong ito upang mapanatili ang isang umuunlad na negosyo. Ang isang kapisanan ng negosyo, ispesipiko sa sektor na mga publikasyon, o mahusay na paghahanap sa internet ay makakatulong sa iyo at sa iyong negosyo na manatiling sumusunod at nagpapatakbo.
Mga Regulasyon at Patakaran ng Pamahalaan
Sentral na Pamahalaan
Ang website ng Department of Trade and Industry (DTI) ay naglalatag ng mga batas at insentibo ng sentral na pamahalaan na angkop sa maliit at katamtaman ang laki na mga negosyo sa Pilipinas.
Ang DTI ay naglunsad din ng mga lokal na inisyatibo upang tulungan ang mga MSME – ang Cebu ay nagbibigay ng bagong halimbawa.
Ang DTI ay naglunsad din ng “Negosyo Centres” na nagkakaloob ng lokal na suporta sa maliliit na negosyante kapag sila ay nagpaparehistro ng mga bagong MSME o nagpapanibago ng bisa ng mga lisensiya para sa mga kasalukuyang maliit na negosyo.
Noong Hulyo 2018 inilabas ng DTI ang mga plano nito upang higit na tulungan ang mga MSME.
Lokal na Pamahalaan
Ang mga lokal na pamahalaan sa buong Pilipinas (lungsod, probinsiya, atbp.) ay may mga regulasyon at insentibo na angkop sa mga MSME. Dapat na alam ng mga negosyanteng nagsisimula ng isang MSME o nagpapatakbo na ng isang negosyo ang mga lokal na regulasyon na pinagtibay ng mga pamahalaan ng lungsod sa Manila, Cebu, Davao, atbp.
Ang Philippine Economic Zone Authority (PEZA) ay nagpahayag ng mga plano upang itatag ang iba’t ibang sonang pangkabuhayan, kabilang ang para sa lokal na maliit at katamtaman ang laki na mga negosyo (mga SME), upang humimok ng mas maraming pamumuhunan sa iba’t ibang mga probinsiya at lungsod.
City of Makati – Mga Permiso at mga Pag-aalis ng Hadlang
Davao City / Mga Iniaatas sa Negosyo
Cagayan de Oro City / Mga Pag-download ng Permiso sa Negosyo
Ari-ariang Intelektuwal
Anumang bagong ideyang produkto na matagumpay na umaakit ng mga parokyano ay haharap sa kompetisyon mula sa ibang mga kompanya na gumagawa ng mga katulad na produkto. Ito ay maaaring magtulak sa mga orihinal na prodyuser palabas ng pamilihan. Ito ang pinakamahalagang dahilan para sa iyo upang gamitin ang sistema ng batas sa ari-ariang intelektuwal (intellectual property, IP) upang protektahan ang iyong mga produktong gumagawa ng pagbabago. Ang IP ay maaaring protektahan sa pamamagitan ng:
- Mga patente
- Pang-industriyang disenyo
- Mga tatak-pangkalakal
Ang World Intellectual Property Organization (WIPO) ay namamahala ng mga tipunan ng datos ng tatak-pangkalakal para sa maraming bansa, kabilang ang Pilipinas.
Intellectual Property Office of the Philippines (IPOPHL)
28 Upper McKinley Road
McKinley Hill Town Center
Fort Bonifacio
Taguig City 1634
Philippines (632) 238-6300 mail@ipophil.gov.ph
Ang Intellectual Property Office of the Philippines ay nagkakaloob ng kapaki-pakinabang na impormasyon, kabilang ang:
- Flowcharts
- Mga patnubay sa tatak-pangkalakal
- Mga patnubay sa patente
- Mga pakete ng insentibo para sa mga MSME
Mga Regulasyon sa Ari-ariang Intelektuwal
Ang WIPO ay nagkakaloob ng mga link sa mga batas na may kaugnayan sa ari-ariang intelektuwal sa Pilipinas.
Ang buong teksto ng Intellectual Property Code of the Philippines (Republic Act No. 8293) ay matatagpuan dito.
Noong 2014 ang Intellectual Property Office of the Philippines ay naglunsad ng isang bagong sistema ng elektronikong paghaharap para sa mga bagong aplikasyon para sa tatak-pangkalakal.
Mga Halimbawa ng Proteksiyon ng IP
Kung ikaw ay isang imbentor, kailangan mong maintindihan ang mga batas sa IP at ang mga batas sa paglipat ng teknolohiya at mga patente. Paano napoprotektahan ng ibang mga negosyante ang kanilang IP? Basahin ang tungkol sa mga tunay na kasong ito ng IP.
Ang Southeast Asia IPR SME Helpdesk (kasamang pinopondohan ng European Union) ay naglilista ng dalawang pag-aaral ng kaso na nauukol sa mga pagtatalo sa tatak-pangkalakal sa Pilipinas.
Mga Halimbawa ng Nakakaakit ng Interes na IP at mga Imbensiyon ng Pilipinas:
- Rescue 72, parehong isang life vest at kit na pangkaligtasan, ay inimbento ni Danvic Briones. Ang Rescue 72 ay nagtataglay ng mga compartment kung saan makapaglalagay ka ng water-proof na mga bag na naglalaman ng mga kit sa pang-unang lunas, tubig, magaan na miryenda, at ibang mga bagay na mahalaga sa kaligtasan
- Noong 2007 si Jayme Navarro ng Bacolod ay bumuo ng isang bagong paraan upang ang mga plastik na bag ay magawang gatong. Sa pamamagitan ng paraang ito 5,000 kilo ng mga plastik na bag ay kayang makalikha ng average na 400 litro ng diesel. Ang resultang gatong ay mas mababa ang sulfur at mabuti sa kapaligiran. Ang imbensiyon ay isinapatente noong Nobyembre 2008
- Si Diosdado Banatao, orihinal na mula sa maliit na bayan ng Iguig sa probinsiya ng Cagayan, ay naging isang multimilyonaryo sa US at kilalang lider na pandaigdig na industriya ng semiconductor. Kasama sa ibang mga imbensiyon, ginawa niya ang kauna-unahang may iisang-chip na pampabilis ng graphical user interface na ginawang mas mabilis gumana ang mga computer
- Si Justino Arboleda ay nag-imbento ng “coconet,” isang matipuno pero nalulusaw na net na gawa mula sa husk ng niyog. Ang coconet ay ginagamit sa mga proyektong impra-istruktura sa Pilipinas, China, at Sri Lanka
- Noong 1995 napanalunan ni Edgardo Vazquez ang gawad na “Imbentor ng Taon” mula sa WIPO sa Geneva. Ang parangal na ito ay kumikilala sa kanyang imbensiyon na isang nauunang-ginawa o handa nang itayo na sistema ng bahay. Sa bandang huli ay sinimulan niya ang sariling kompanya ng konstruksiyon
- Si Marc Loinaz ay ipinanganak sa Manila at pinalaki sa Makati City. Inimbento niya ang One Chip video camera at humahawak ng anim na patente ng U.S
- Binuo ni Roberto del Rosario ang makinang Karaoke Sing-Along System noong 1975 at humahawak ng patente ng makina.
- Inimbento ni Rodolfo Biescas ang IronMate, isang aparato sa pagsuwits na awtomatikong namamatay kapag ang plantsa ay nakatigil o hindi ginagamit, kaya binabawasan ang pagkonsumo ng enerhiya at kuryente. Sinimulan niya ang pagtatrabaho sa ideyang ito noong 1988 at nagharap ng aplikasyon para sa patente noong 1990 (ang patente ay iginawad noong 1991)